Stress
Zoek je tips of hulp bij stress in Maastricht? Dan is dit artikel voor jou! Lees over wat stress is, hoe het werkt in je lichaam en wat je tegen stress kunt doen in je eigen regio.
Wat is stress?
Stress is eigenlijk onze natuurlijke reactie op gevaar. Acute stress brengt het lichaam in de overlevingsstand om te vechten, vluchten of te bevriezen (the fight, flight, freeze response). Deze reactie is instinctief, automatisch en wordt aangestuurd door dieper gelegen lagen in onze hersenen (ook wel het reptielenbrein genoemd).
Acute stress komt op wanneer je zintuigen levensbedreigend gevaar registreren. Op zo’n moment is er weinig tot geen ruimte om na te denken en je instinct neemt het roer van je over.
Mensen en dieren beschikken over twee belangrijke lichamelijke systemen, het sympathische zenuwstelsel en het parasympathische zenuwstelsel. Je kunt dit vergelijken met het gaspedaal en de rem van een auto. Tijdens een stressvolle situatie wordt het sympathische zenuwstelsel in werking gesteld (het gaspedaal). Het lichaam maakt onder andere adrenaline en cortisol aan. Deze zijn nodig om in actie te komen en stellen het lichaam in staat prestaties te leveren die onder normale omstandigheden niet mogelijk zouden zijn. Het hart gaat sneller pompen, spieren worden van meer zuurstof voorzien, pupillen vergroten en de alertheid gaat omhoog.
Bij dieren stopt deze stressreactie vrij snel nadat het dier in veiligheid is. Zodra het dier veilig is treed het parasympathische systeem in werking (de rem). Spieren ontspannen, het cortisol- en adrenaline level neemt af, en er is in het lichaam weer ruimte voor andere processen die gericht zijn op herstel van het systeem zoals rust en het verteren van voedsel.
Chronische stress
Mensen zijn sociale wezens. Om te overleven hebben we een sociale context nodig. Ook hebben we een bepaalde positie binnen de maatschappij, leefgemeenschap en sociale kringen. Als onze sociale context of onze positie daarin wordt bedreigd wordt dit door onze hersenen geïnterpreteerd als gevaar. Onze reactie is hierop in feite hetzelfde als bij acute dreiging. Gelukkig hebben we wel allerlei mentale (coping)strategieën ontwikkeld om hiermee om te gaan en kunnen we zelf gevaar ook interpreteren en herwaarderen. Toch blijft de fysieke reactie redelijk hetzelfde. Alle focus gaat uit naar het oplossen van het probleem, de hormonen adrenaline en cortisol worden aangemaakt, sterke emoties (angst, woede) worden opgewekt en we zijn klaar om in actie te komen.
En daar zit een belangrijk verschil tussen mens en dier. Dieren komen letterlijk in actie bij dreiging, maar wij mensen kunnen in sociale situaties vaak niet vechten of wegrennen. We blijven meestal in de situatie en onderdrukken onze primaire reacties. Hierdoor missen we de kans om stress ons lichaam te laten verlaten en internaliseren we de stress.
Sommige vormen van stress zijn acuut en bedreigend zoals ongelukken of een conflict. Deze stress is meestal van korte duur en gaat snel weer voorbij. Chronische stress zijn stressoren die langer duren bijvoorbeeld een hoge werkdruk over een lange periode of een chronische ziekte.
Stress hoeft niet alleen een bedreiging van buitenaf te zijn. Er kunnen ook innerlijke factoren zijn die stress veroorzaken zoals negatieve gedachten of angsten. Deze gedachten of angsten hoeven niet per se realistisch te zijn maar onze reactie erop, en de effecten ervan, zijn wel realistisch. Hoewel er bij deze vorm van stress meer keuzemogelijkheden over blijven dan bij acute stress, vernauwd toch onze focus en reageren we vanuit automatische patronen.
Zoals gezegd worden er hormonen aangemaakt als we stress ervaren. Het lichaam heeft na een periode van stress tijd nodig om weer te herstellen. Als die tijd er niet is, ontstaat chronische stress. Dit is gevaarlijk omdat je door stress steeds over eigen grenzen gaat en aanspraak doet op natuurlijke reserves.
Burn out
Als je te lang over je eigen grenzen gaat en signalen niet opmerkt of negeert, blijft de stress zich opstapelen. Door extra energie vrij te maken, te versnellen en door natuurlijke behoeftes te negeren kom je in een negatieve spiraal terecht. Je verliest het contact met wat je nodig hebt en goed voor je is. Denk bijvoorbeeld aan gezonde voeding, rust, ontspanning, contact enzovoort.
De eerste signalen worden door de stress onderdrukt en daardoor niet opgemerkt. Pas later, als de klachten heviger worden herkennen we ze vaak pas. Hierbij kun je denken aan pijn in de nek, schouders, hoofdpijn, problemen met slapen en emotionele buien zoals vaker huilen of prikkelbaarheid. Als deze klachten zich voordoen spreken we vaak van overspannenheid. Negeer je deze klachten, blijf je chronisch over grenzen heen gaan en verander je je levenspatroon niet dan leiden deze klachten uiteindelijk tot een burn-out. Een staat van zijn waarin we niet meer lijken uit te rusten of bij te komen van de effecten van stress, een chronische vermoeidheid en overgevoeligheid voor prikkels. De reserves zijn opgebruikt.
Wat kan ik doen tegen stress in Maastricht?
1. Ga de natuur in
Een van de meest effectieve manieren om stress tegen te gaan is regelmatig de natuur in te gaan. Zelfs het kijken naar een foto van natuur kan al positieve effecten hebben op onze fysiologie. In dit onderzoek bleek dat een natuurervaring van slechts twintig minuten voldoende was om het cortisolniveau aanzienlijk te verlagen. Wanneer de duur van de natuur ervaring tussen de 20 en 30 minuten ligt, is de winst het meest efficiënt. Er is ook onderzoek gedaan naar de effecten van de intensiteit van de natuurervaring, hieruit blijkt dat het zeker voordelig is om door het stadspark te lopen maar een wandeling over de sint Pietersberg is dus de beste remedie tegen stress in Maastricht!
2. bewust bezig zijn met je ademhaling
Een van de redenen waarom de natuur ingaan goed werkt is omdat je buitenlucht inademt. Deze is zuurstofrijker dan de lucht in binnenruimtes. Je lichaam heeft zuurstof nodig om haar processen goed te reguleren. Om deze reden kun je ook het beste de st. pietersberg op wandelen, dan haal je direct diep adem!
Het kan echter ook gebeuren bij burn-out verschijnselen dat je je zo moe voelt dat naar buiten gaan of sporten te veel gevraagd is. In dit geval kun je toch de ademhaling bewust inzetten om je stressreacties te reguleren. Alleen al jezelf aanleren om vaker op een dag een paar keer zo diep mogelijk en zo traag mogelijk in en uit te ademen kan helpen. Hoe vaker en langer je dit doet, hoe effectiever.
3. Passieve ontspannende activiteiten
Zoals ik beschreef is het soms te veel gevraagd om actief de ontspanning op te zoeken. In Maastricht zijn er veel verschillende zaken die je kunt ondernemen die minder van je vragen zoals het bezoeken van een sauna of het nemen van een ontspanningsmassage.
5. Actieve ontspannende activiteiten
Soms is juist actieve ontspanning passend, en dan is sporten of fysiek bezig zijn helpend. Centrum Vaktherapie biedt verschillende activiteiten op het gebied van stress. Denk bijvoorbeeld aan mindfulness, yoga, maar ook theater improvisatie, een avondje dansen of samen zingen kan enorm stress verlagend werken en is een leuke manier om nieuwe energie op te doen.
6. Professionele ondersteuning
Herken je iets van dit verhaal bij jezelf? Onderneem dan actie voor het te laat is. Eenmaal op het punt van een burn-out is de weg naar herstel lang. Daarom is het goed om op tijd signalen van stress te herkennen en er iets aan te doen. Wanneer de problemen verder gevorderd zijn is een avondje ontspannen en opladen niet meer genoeg. Het kan dan nodig zijn om wat dieper in te gaan op je eigen patronen en daarvoor bieden wij diverse therapieën en coaching aan. Dit kan helpen om de onderliggende oorzaken van je (stress veroorzakende) patronen op te sporen en aan te pakken. Je bent van harte welkom om vrijblijvend kennis te komen maken.
Sirik geeft naast muziektherapie ook mindfulness coaching en bijeenkomsten waar iedereen welkom is om samen mindfulness te beoefenen. Op dit moment volg hij een master in neurologische muziektherapie en leert nog meer over stress en het brein.
Muziektherapeut